Blockchain is een techniek waarbij meerdere computers onafhankelijk van elkaar tot hetzelfde resultaat komen. Het is het best te vergelijken met een gedecentraliseerd grootboek waarin geen van de partijen iets kan doen zonder toestemming van de ander en waarin niemand de overhand in heeft.

In feite vervangt blockchain iets wat we al hebben. Blockchain lost geen technologieprobleem op, maar een menselijk probleem. Overal waar het verifiëren van data tot wantrouwen kan leiden, zorgt blockchain voor automatisch vertrouwen. Pascal Bouvier, partner bij Santander InnoVentures, omschreef blockchain kort geleden op de fintechconferentie Money2020 treffend als een ‘weapon of mass trust creation’.

Vrijwel geen enkele zichzelf respecterende financiële instelling houdt zich afzijdig van blockchain, de technologie achter bitcoin. 90% van alle banken in de Verenigde Staten en Europa is actief in een of meerdere blockchain-experimenten. Naast de open bankennorm PSD2 (Payment Service Directive) is blockchain een van de meest besproken fintech-thema’s in de bestuurskamers van het Nederlandse bankwezen. In de eerste drie kwartalen van dit jaar werd er $1,4 mrd in de sector geïnvesteerd. Op de toppen van de ‘hypecycle’ wil niemand de boot missen.

De ontwikkelingen zijn ook te belangrijk om te negeren. Dat de technologie nog in de kinderschoenen staat en het aantal echte toepassingen op één hand te tellen is, in tegenstelling tot het aantal failliete blockchain-start-ups, doet daar niets aan af. Blockchain heeft de potentie om sectoren ingrijpend te veranderen. Processen worden efficiënter, veiliger en vooral goedkoper.

Overheidsadministratie, het kadaster, de Kamer van Koophandel, het elektronisch patiëntendossier, het notariaat, verzekeraars: iedereen kan geraakt worden door blockchain. Voor een aantal betekent dit dat ze kosten (lees: banen) wegsnijden en zich meer op hun kerntaken kunnen richten. Maar er zullen ook partijen verdwijnen. Paolo Tasca, directeur van het Centre for Blockchain Technologies aan University College in Londen: ‘De vierde industriële revolutie, de interneteconomie, kenmerkt zich door snelheid. Bepaalde sectoren moeten zich zorgen maken.’

Financiële instellingen met dure, arbeidsintensieve en tijdrovende administratieve processen lopen het meeste risico, terwijl de overheid naar verwachting het meest zal profiteren. De burger en al zijn handelingen tussen geboorte en dood worden straks ondergebracht in een blockchain.

Wanneer dat gaat gebeuren, daar zijn de meningen over verdeeld. Experts spreken van een tijdsspanne van enkele jaren tot een decennium. ‘We overschatten de snelheid waarmee de financiële wereld kan veranderen. Tegelijkertijd onderschatten we de impact van fintech’, zei fintech-goeroe Chris Skinner recent in deze krant.

Door de hype zijn bedrijven, analisten en experts weinig terughoudend over de potentie van blockchain. Er worden getallen als waarheden gepresenteerd zonder dat deze veronderstellingen worden ondersteund. We gaan besparen op onze hypotheek, op de transactiekosten bij aandelenhandel, en al het papier gaat het handelsverkeer uit. Onbegrijpelijk jargon is eerder regel dan uitzondering. In de slipstream volgen de start-ups: het zijn er alleen in Europa al honderden. NexusLab, een broedplaats voor ondernemers in blockchaintechnologie, is al gestopt met tellen. ‘Sommigen zijn een maand geleden opgericht en nu al dood’, aldus initiatiefnemer Daniel Grassinger.

‘Iedereen denkt een blockchain-­expert te zijn’, zegt Paolo Tasca vanUniversity College in Londen. ‘Hoe meer onderzoek ik doe, hoe minder ik weet.’ Dat ziet ook David Brear van 11FS, een bedrijf dat financiëleinstellingen ondersteunt bij hun digitale transformatie. Hoewel 90% van de banken actief is met blockchain, moet de kennis in de board­room niet overschat worden, zegt hij. ‘Van de ceo’s bij de banken heeft misschien 3% de technische kennis om hier echt iets mee te doen.’

‘Blockchain staat meer op het netvlies dan ooit, maar daarmee is ook de berg onzin die partijen verkondigen gegroeid’, aldus blockchainconsultant Sander Loosbroek. Hij ziet veel cowboys in de markt, partijen die niets vanblockchain weten, maar zich wel opwerpen als expert. ‘Grote organisaties die hun advies voor nul euro aanbieden, alleen maar om zichtbaar te zijn in het domein.’

De meeste initiatieven van traditionele financiële instellingen zijn hierdoor gestrand in de experimenteerfase.Loosbroek: ‘Ze omarmen een techniek, zonder dat ze weten waarom ze dat doen. Als iets wel werkt, wordt er nietdoorgepakt.’

Blockchain is vooralsnog vooral een speeltje van de tech-scene. En ook de toezichthouder heeft nog een aantal noten te kraken over de technologie. Blockchain raakt aan geld, goederen en betalingen. Iedere toepassing heeft zijn eigenregulering nodig en dat is precies wat de blockchain met zijn decentrale opzet niet in voorziet. Dat maakt de taak van detoezichthouder gecompliceerd. Wiecontroleert wie als het op risico’s aankomt? Is een blockchaintransactiebelastingplichtig? Hoe hef je BTW over bitcointransactie?

Het zal lastig worden om in Europa tot een harmonisatie van regels te komen. Het is niet voor niets dat financiële instellingen hameren op een standaardisatie van blockchaintoepassingen. Zeventig banken, verzekeraars en creditcardmaatschappijen proberen tot zo’n standaard te komen binnen het samenwerkingsorgaan R3. Dit bolwerk begint echter scheurtjes tevertonen. De afgelopen weken stapten Santander en Goldman Sachs, deelnemers van het eerste uur, uit hetsamenwerkingsorgaan. Miljoenen betalen voor de ontwikkeling van een standaard die hun business in de komende jaren gaat ontwrichten, was toch wat veel gevraagd. De vraag is of dat verstandig is. Vernieuwing werkt toch het best als je zelf de regie houdt, ook als dat pijnlijk is voor je eigen business.